Ä°psala’daki TANAP (Trans Anadolu DoÄŸalgaz Boru Hattı Projesi), MS4 Ölçüm Ä°stasyonu’na yapılan basın gezisinde öÄŸrendiÄŸimize göre, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bir ÅŸirketi olan BOTAÅž (Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Åžirketi)’ın yüzde 30, SOCAR (Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Åžirketi)’ın yüzde 51, SOCAR Türkiye'nin yüzde 7 ve BP (British Petroluem)'nin ise yüzde 12 payı olan TANAP, Türkiye’nin en büyük doÄŸalgaz projesi olma özelliÄŸini taşıyor. Bu proje ile Azerbaycan, Åžah Deniz 2 yatağındaki doÄŸalgazı; Güney Kafkasya Boru Hattı, TANAP ve TAP (Trans-Adriyatik Boru Hattı) ile Haziran 2018’de Türkiye’ye vermeye baÅŸladı. Temmuz 2019’da ise Avrupa’ya da doÄŸalgaz taşınmaya baÅŸlanacak. 

TANAP, Türkiye Gürcistan sınırında Ardahan ili Posof ilçesi Türkgözü Köyü'nden baÅŸlayarak Ardahan, Kars, Erzurum, Erzincan, Bayburt, GümüÅŸhane, Giresun, Sivas, Yozgat, KırÅŸehir, Kırıkkale, Ankara, EskiÅŸehir, Bilecik, Kütahya, Bursa, Balıkesir, Çanakkale, TekirdaÄŸ ve Edirne olmak üzere 20 il, 67 ilçe ve 600 köyden geçerek Yunanistan sınırındaki Edirne’nin Ä°psala ilçesinde son buluyor. Bu noktadan, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden Adriyatik Denizi’ni de geçerek Ä°talya’nın güneyindeki Salento eyaletinde son bulacak olan TAP DoÄŸalgaz Boru Hattı’na baÄŸlanarak Avrupa ülkelerine doÄŸalgaz aktaracak. 550 kilometresi Yunanistan'dan, 215 kilometresi Arnavutluk'tan, 105 kilometresi Adriyatik Denizi'nden ve 8 kilometresi Ä°talya'dan geçecek ve toplam uzunluÄŸu 878 kilometre olan TAP; TANAP ve Güney Kafkasya DoÄŸalgaz Boru Hattı (SCP) ile Güney Gaz Koridoru’nu oluÅŸturuyor. Bu projenin üç ayağından son ikisindeki iÅŸlerin %100’ü, TAP'taki iÅŸlerin ise büyük bir kısmının tamamlandığı belirtiliyor. Ana hat uzunluÄŸu 1.850 kilometre olan TANAP'ın yıllık toplam kapasitesi 16 milyar metreküp olacak proje ile 10 milyar metreküp doÄŸalgazın Avrupa'ya taşınması hedefleniyor. TANAP’ın kapasitesi, ilerleyen yıllarda ek yatırımlarla önce 24 milyar metreküpe ve ardından 31 milyar metreküpe kadar çıktığında, Türkiye TANAP’tan 21 milyar metreküp doÄŸalgaz çekebilecek.

Bu proje aynı zamanda, Avrupa enerji piyasası için yeni kaynak olan Azerbaycan doÄŸalgazı ile adeta bir enerji güvenliÄŸi projesi de oldu. Böylece yeni bir seçenek olarak gerçekleÅŸen bu enerji arz olanağı sayesinde bu ülkelerin, dolayısıyla Türkiye’nin ulusal güvenliÄŸinin saÄŸlanmasında önemli bir açılım da gerçekleÅŸmiÅŸ oluyor. Azerbaycan'ın 2,3 trilyon metreküp kanıtlanmış doÄŸalgaz rezervi var. Ayrıca AbÅŸeron, Ümid ve Babek yataklarının da geniÅŸ bir potansiyeli olabilir. Zaten sırf bu nedenle de Rus gazının iyi bir seçeneÄŸi olarak görülüyor.

Proje kapsamında Türkiye sınırları içerisinde biri EskiÅŸehir ve diÄŸeri Trakya’da olmak üzere, ulusal doÄŸalgaz iletim ÅŸebekesine baÄŸlantı için iki çıkış noktası yer almakta. Enerjinin “Ä°pek Yolu” olarak da adlandırılan TANAP’ın tamamlanan ilk etabından Türkiye’ye 30 Haziran 2018 - 28 Åžubat 2019 tarihleri arasında kadar yaklaşık 1,25 milyar metreküp doÄŸalgaz verildi. Bu miktarın 2019 yılının haziran ayı sonuna kadar 2 milyar metreküpe, 2019 yılı sonuna kadar ise 4 milyar metreküpe ulaÅŸması hedefleniyor. 

Ayrıca bu miktar her yıl 2 milyar metreküp daha artırılarak 2021'de 6 milyar metreküpe ulaÅŸacak. BOTAÅž ihtiyaç duyması halinde Batı bölgeleri için Trakya’daki baÄŸlantı noktasından da gaz alabilecek.

Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti arasında 24 Aralık 2011'de imzalanan mutabakat zaptı ile TANAP'ın tasarımı, inÅŸaatı ve bunları takiben iÅŸletilmesini saÄŸlama sorumluluÄŸu ve yükümlülüÄŸü proje sahibi olarak SOCAR'a verildi. Projenin hukuki altyapısı 26 Haziran 2012'de Ä°stanbul'da Türkiye ve Azerbaycan arasında imzalanan hükümetler arası anlaÅŸma ile oluÅŸturuldu. Ev Sahibi Hükümet AnlaÅŸması, 10 Eylül 2014'te TBMM tarafından onaylandı. Projenin temel atma töreni 17 Mart 2015'te Kars'ta gerçekleÅŸtirildi. Boru hattına ilk test gazı 23 Ocak 2018'de basıldı. TANAP’ın açılış töreni 12 Haziran 2018 tarihinde EskiÅŸehir’in Seyitgazi ilçesindeki TANAP tesislerinde yapıldı ve ticari gaz iletimi baÅŸladı. 15 Nisan 2019’da boru hattının EskiÅŸehir ile Avrupa baÄŸlantı noktası arasında kalan bölümünde doÄŸalgaz dolumuna baÅŸlanması planlandı. Sonuç olarak Azerbaycan gazının, Türkiye-Yunanistan sınırında Avrupa’ya iletilmek üzere 1 Temmuz 2019 tarihinde Trans Adriyatik Boru Hattı’na teslim edilmesi planlanmış.

Geçen yıl ekimde Avrupa Ä°mar ve Kalkınma Bankası (EBRD), TANAP için SGC'ye 500 milyon dolar finansman desteÄŸi saÄŸladı. Avrupa Yatırım Bankası da 2018 mart ayında TANAP'a vereceÄŸi 932 milyon avroluk finansman desteÄŸini onaylamış. Dünya Bankası, TANAP boru hattı için Türkiye ve Azerbaycan’ın doÄŸalgaz altyapı yatırımlarına ayrı ayrı 400'er milyon dolar olmak üzere 800 milyon dolar kredi açmış. Bu projenin geçtiÄŸi güzergah üzerindeki 6 farklı projeye 14 milyon TL fon desteÄŸi saÄŸlanmış. TANAP, “Sosyal ve Çevresel Yatırım Programları”yla da boru hattının geçtiÄŸi yerlerdeki yerleÅŸim birimlerine olumlu bir katkı gerçekleÅŸtirmiÅŸ. Banka ayrıca Türkiye’ye 132,7 milyon dolar tutarında, ÅŸehirlerin altyapılarının iyileÅŸtirilerek daha sürdürülebilir yaÅŸam koÅŸulları saÄŸlanmasına yönelik “Sürdürülebilir Åžehirler Projesi” kredisini de onaylamış. “Sosyal ve Çevresel Yatırım Programları” kapsamında boru hattının güzergahındaki illere ekonomik ve sosyal kalkınma amaçlı destek veren TANAP, ayrıca doÄŸal kaynakların korunmasına da katkıda bulunmuÅŸ.

Åžirket, yıpranma ya da amortisman için Uluslararası Raporlar Standartları'nın gerektirdiÄŸi gibi herhangi bir fon ayırmak zorunda olmayacak. Sistemin, inÅŸası ve tadili ile ilgili proje ÅŸirketine saÄŸlanacak tüm mal ve hizmetlerin tesliminde KDV'den de muaf tutulmuÅŸ. Söz konusu muafiyet, 1 Ocak 2014 itibariyle geçerli. Bakanlar Kurulu kararı ile proje iÅŸtirakçilerinin ithalatlarından kaynaklanan Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu (KKDF) için muafiyet tanınmış.

TANAP'ın tahmini yatırım bedeli 11,8 milyar dolar öngörülmüÅŸ. Ancak gerek satın alma süreçleri gerekse proje yönetiminde saÄŸlanan baÅŸarı ile bu rakam yüzde 32 azaltılarak, 7,9 milyar dolar olmuÅŸ. ÖrneÄŸin boru hattının inÅŸasında kullanılan boruların yüzde 80'i Türkiye'de 6 farklı firma tarafından üretilmiÅŸ. Kalan yüzde 20'lik kısım ise Çin'den ithal edilmiÅŸ. Ayrıca projenin gerçekleÅŸtirilmesi süresi içinde saÄŸlanan istihdamın, kullanılan araç, gereç vb.’nin ülkemiz ekonomisine katkısı da çok önemli.

BOTAÅž, bu hattan çekeceÄŸi gaz için taşıma bedeli ödeyecek ama diÄŸer yandan da hattın yüzde 30 ortağı olarak gelirden yüzde 30 pay alacak. BOTAÅž’ın TANAP’tan çekeceÄŸi doÄŸalgaz için; EskiÅŸehir çıkış noktasında her 1.000 metreküp gaz için 79 dolar, Trakya çıkış noktasında aynı miktarda gaz için 103 dolar TANAP’a taşıma bedeli ödeyecek. Buna iliÅŸkin yakıt masrafı, her durumda yüzde 100 kapasite kullanımı esas alınmış. 2018'den baÅŸlayarak, her yıl yüzde 1 arttırılacak birim tarifeleri ödemesi, BOTAÅž'ın diÄŸer ilgili anlaÅŸmaları ve düzenlemeleri hususunda anlaÅŸmaya varılmış. BOTAÅž’ın, Azerbaycan’dan ithal edeceÄŸi doÄŸalgazın fiyatına bu taşıma bedeli eklenecek ve Azerbaycan gazının fiyatı ortaya çıkacak. Taşıma bedelinde gerçekleÅŸebilecek her indirim, elbette doÄŸalgaz fiyatını da etkileyecek.

TANAP'tan Türkiye'ye gelecek olan doÄŸalgazın diÄŸer hatlardan gelenlerin fiyatına göre daha hesaplı olacağı, dolayısıyla bunun da tüketiciye olumlu yansıyacağı öngörülüyor. BOTAÅž tarafından Rusya'dan alınan gazın “Al ya da öde” ÅŸartına baÄŸlı olması nedeniyle TANAP'tan gelen Azerbaycan gazının fiyatlara etkisi olumlu olabilir. Çünkü BOTAÅž, Rusya'dan alacağı 100 birimlik yüksek bedelli gaz yerine, Azerbaycan'dan alacağı 80 birimlik düÅŸük bedelli gaz ile ortalama gaz bedelini aÅŸağıya düÅŸürebilir. Yani daha ucuz bir kontrattan almak varken pahalı kontratı tercih etmemesi daha doÄŸru ve geçerli olacaktır. 

DoÄŸal olarak da bunun sonucu fiyatlara olumlu yansıyacak ve 2018 Aralık sonu itibariyle serbest tüketicisi 604.664 adet, doÄŸalgaz abonesi de 14.796.228 adet olan ülkemiz ÅŸimdikine kıyasla daha ucuz doÄŸalgaz kullanmış olacak.